Egilearen artxiboa: Maitane Legarreta

Honi buruz: Maitane Legarreta

Beasainen sortua, 1986an. Kazetaritzan lizentziatua, AEKn irakasle. Irakurtzea dut afizio, eta idaztea nagikeriari aurre egiteko noizbehinkako indizio. Letrak edozein modutara maite ditut: soil-soil ala irudiekin, doinuekin eta abarrekin jantziak. Baina, batez ere, pentsamenduz, zorroztasunez, emozioz eta astinaldiz eraikiak.

Hitzak irudi bihurtzea

Uztaileko gau batean telebistako kateak dantzan nituela, The first great train robbery (Lehenbiziko tren lapurreta handia) filmarekin egin nuen topo. Zer pelikula zen jabetu orduko, urrutiko agintearen botoietatik aldendu nuen hatza. Filma hasia zen ordurako, baina puntu interesgarrienetakoan harrapatu nuen, zorionez. Aurrez ikusi gabea nintzen baina istorioaz banekien zertxobait, gaztetxotan behin baino gehiagotan irakurri bainuen Michael Crichtonen eleberria. Liburuaren egileak berak idatzi zuen filmaren gidoia eta baita zuzendu ere.Arreta handiz eta gogotsu ikusi nuen amaierara arte, nire memoria lausoak ikusten ari nintzenarekin bat egiten ote zuen jakiteko batetik eta, bestetik, liburutik filmera zenbateko aldea ote zegoen jakin-minez. Nahiko fidela iruditu zitzaidan, gogoan nuenarekin alderatuta, eta irribarrea atera zitzaidan hainbat xehetasun oroitzapenetan berpizten ari ziren heinean. Gozatzen nuen liburua irakurtzen eta pelikulaz ere bai, egia esan; tamalez, labur samarra iruditu zitzaidan, osorik ikusi ez nuelako eta ikus-entzunezkoetan liburuan adina kontu jasotzerik izaten ez delako ere bai, ziur asko.

Liburua berriz irakurtzeko gogoa piztu zait; gaizkileak miretsi, ezusteko trabak eta tentsioa gainditu, eta bidaide dituzun pertsonaiak garaile eta zigorgabe ateratzeko esperantzari eutsi. Ziur nago oraingoan ezberdina izango litzatekeela irakurketa, hitz guztiak berak eta ordena berean izanik ere. Ni neu dezente zaharragoa izaki, ziur naiz lehen erreparatu gabeko xehetasunen batzuez jabetuko nintzatekeela, agian zuloak edo korapiloak topatuko nizkiokeela edota beste zerbait jasoko nukeela. Hori bai, seguru nago ikusitakoak nire irudimenean eragingo lukeela. Ez dakit zer irudikatuko nuen bere garaian hitz horiek irakurtzerakoan, baina orain aurpegi definitua eta jakina izango luke Edward Piercen pertsonaiak, Sean Conneryrena hain zuzen ere. Gauza bera gertatuko litzateke gainerako pertsonaiekin, nagusiekin behintzat, eta paisaiak eta gainerakoak ere baldintzatuko lituzke.

Jarraitu irakurtzen

241 hileko emakumetu gabe

Oroitzapenek huts egiten ez badidate, hilabete honetan 20 urte bete dira lehen hilekoa izan nuenetik. Biderketa egin, eta igaro berri den odol-aldiarekin 241 aldiz gelditu dira obuluak ernaldu gabe eta, ondorioz, umetokian biltzen den odolezko mukosa kanporatu dut. Hainbeste obulu geratu dira bikotekiderik gabe, ezen honezkero ospe txarra izango duen nire obulutegiak. Laster erromesaldian joango dira obuluak Urkiolako santutegira, harriari buelta batzuk ematera.

Urtemuga honekin batera izan dut irakurgai Sonia Gonzalezen Erreka haizea liburua. Hilekoari buruzko testu hau idatzi du Gonzalezek eta, ezinbestean, gai honi buruz pentsatzeko tartea hartu dut. Gogoan dut goizean jaiki, komunera joan eta lehen odol-jario harekin sentitu nuen izua. Gertaera hark poz bakarra eman zidan: nire hazkuntza goiztiarra kontrolatzen ari zen endrokinologoarenera berriz joan beharrik ez nuela izango jabetzea.

Ez dut gogoan ezohiko gertaera hura lagunen artean partekatu genuenik, ez nire txanda izan zenean, ez besteena;  isilpean mantendu beharrekoa irudituko zitzaigun, antza. Zaila izaten da nerabezaroan gorputzak izaten dituen aldaketez eta erreakzioez hitz egitea. Badirudi zertxobait aldatzen ari dela belaunaldi berrien artean, eta ea irekidura horrek jarraitzen duen.

Geroztik, nik neuk bezala, hilerokoak ere aldaketak izan ditu, modu ezberdinean aurkeztu baita: irregularra edo erloju suitzarren puntualtasunekoa, jario handiagokoa edo urriagokoa, iraupen luze edo motzagokoa, botaka egin arte uxatu ez den mina sorrarazten duena, min-zirririk gabe igarotakoa, brastakoan jariatu duena edo bare-bare, buruko mina sorrarazi duena, nahi nuen unean iritsi dena edo momenturik okerrenean, prest harrapatu nauena edo ustekabean…Era guztietakoak izan dira eta orotariko aldarteetan harrapatu nautenak, eta baita gorputzaldia eta umorea aldarazi didatenak ere.

Jarraitu irakurtzen

Artzek gidatutako ertzak

Euskal liburuak kalera ekimenaren bigarren edizioa izan zen Beasainen apirilaren 22an. Aurtengoan, gainera, urtarrilean zendutako Joxan Artzeri omenaldia egin nahi izan genion. Euskal liburu bat eskuetan hartu, eta ibilbide jakina egin genuen herrian zehar, geldialdiak eginez eta ikastetxeen ikuskizunez gozatuz. Dolarea parkean eman genion bukaera, hainbat elementuz osatutako emanaldi eder batekin: Batukada feministaren musika, txalaparta, ikastetxeetako ikasleen Artzeren poema irakurketak, dantza ikuskizunak, Kantujirakoen kantaldia…

Argazkia: Goierriko Hitza

Amaierako ekitaldirako zerbait idatzi eta irakurtzera animatu ninduten ekimenaren sortzaileek eta, Artzerekin lotutakoa izanik, errespetu eta bertigo apur bat sentitu nuen. Denbora falta eta sentitzen nuen erantzukizuna zela eta, zeregina azken unera arte atzeratu nuen. Bezperan, arratsaldez, idatzi nuen testua eta ez nintzen erabat konforme geratu; batetik, luzeegia iruditu zitzaidalako eta, bestetik, entzuteko baino, irakurtzeko aproposagoa zelako. Testu horixe zen, ordea, barrutik atera zitzaidana, Artzeren Nere ama hil zait poemaren eta azken bi egun haietako bizipenen nahasketatik sortua. Orain, txoko honetara ekartzea erabaki dut; ea norbaiti ekarpenen bat egiten dion.

Bidea da saria

Danele Sarriugartek kaleratu berri duen Azala erre nobelan, parte-hartzaile batek sariketa batean egindako iruzurra kontatzen da, tartean beste baten lana ere aurkezten duelako sariketara, autorearena berarena bailitzan.

Sariketek sarritan izan dute iruzurraren mamua inguruan, baina parte-hartzaileek baino, epaimahaikideen aukeraketek sortu ohi dute zalantza: interes jakinak daudela, izen handiei bakarrik ematen zaizkiela sariak…Azken finean, lanen kalitatearekin baino bestelako kontuekin zerikusia duten arrazoiak izaten direla tarteko epaia emateko garaian. Eta ez dut ukatuko halakoak gertatzen direnik, baina ez da zilegi denak zaku berean sartzea.

Hori ez da gertatzen sariketa handietan bakarrik, baita tokian tokikoetan ere. Beasainen 1989an jarri zen martxan haur eta gaztetxoei zuzendutako idatzizko lehiaketa, euskarazko sormen lana sustatu nahian. 8 urtetik 12ra bitartekoetan, herrikoek parte har dezakete soilik, eta 12tik 18rako tartean, berriz, eskualdekoek. Prosa, poesia eta bertso lanak aurkezten dituzte, mailaren arabera.

Ni umea edo gaztetxoa nintzela, behin baino gehiagotan entzun nuen beti honi eta hari ematen ziotela saria, eta susmagarritzat jotzen zuten.  Inbidia izango zen, ziur asko, susmo txar horien atzean, norbere argazkia, seme edo alabarena liburuxkan ikusi nahi izatea, edota diru-saria jasotzeko grina.

Jarraitu irakurtzen

Loreak eta bateria agortua

Joxan Artzeren heriotzarekin batera, mezu asko azaldu dira sareetan azken asteetan. Batzuek, gutxi batzuek, euren lana behar beste ez ezagutu izanagatik kezka azaldu dute, eta gehiengoak bere lana laudatu du. Eta, noski, horrekin batera, Bi balaren abesti hau etorri zait gogora, norbait hiltzen denean sortzen den goraipamen kolektibo horri kritika egiten dion kantua.

Hain zuzen ere, jendea santutzeko dugun joerari buruz idatzi du Xabier Mendigurenek Berria egunkarian argitaratutako Santuak eta testamentuak iritzi artikuluan. Guztiz bat nator dioenarekin, azken finean, sortzaileak ere gizakiak baitira, euren argi-ilunekin. Eta pertsona batekiko miresmena senti dezakegu baina baita, aldi berean, dezepzioa ere. Bakoitzaren dosia eta maiztasuna, pertsonaren jokamoldearen eta norberaren pentsamoldearen araberakoa izaten da. Gauzak zuri edo beltz ikusteko joera izan badezakegu ere, onartu beharra daukagu, nahi izan ala ez, batere gogoko ez dugun horrek zerbait ona egingo zuela, eta miresten dugunak ankerkeria edo okerren bat ala beste duela bizkar-zorroan gordeta.

Jarraitu irakurtzen

Zazpi zenbakiaren magia

Zazpi zenbakia agertu zitzaidan herenegun begien parean, eta askok zortearen zenbaki magikotzat dutela gogoratu nuen. 2017a amaitzear dela kontuan hartuta, ezin izan nion urtearen azaleko errepasoa egiteko tentaldiari eutsi eta, inguruan izandako atzera-bueltarik gabeko gertaera tristeren bat edo beste salbuetsita, zorte handi samarra izan dudalakoan nago, nahiko urte magikoa izan dudala, alegia.

Eta, halabeharrez, atzera begira jarri nintzen, aurreko zazpia aurkitu arte, 2007a hain zuzen ere. Urte ederra izan zen hura, baina ohartu naiz memoriak gero eta zirrikitu handiagoa uzten diola ahanzturari. Hala ere, gogoan dut uda hartan bete nuela Irlandara joateko ametsa, pasa den udan hirugarren aldiz sendotu dudana. Horretaz gain, bizikideak nazkatzen hasi nintzen etxera hirunaka edo launaka errentan hartzen nituen filmekin. (Irakur ezazue, gai honekin lotuta, Mikel Alvarezek duela pare bat urte bere blogean idatzitakoa)

Jarraitu irakurtzen

Berandu izan baino lehen

Hiru lagun hilerri batean itzulinguruka, zerbaiten bila, antza. Haietako bik gailuak dituzte eskuan, mugikorra batak, iPada besteak. Halako batean, informazio panel txiki bat topatu dute. Han dagoena irakurri eta gero, galdurik dirudite oraindik. Bik pantailei begira jarraitzen dute eta,bien bitartean, esku hutsik dabilenak, bilaketarekin segitzen du. Azken honek, sarean informazio bila ari direnek baino lehenago topatu du bila zebiltzana: William B. Yeats poetaren hilobia.

Irlandako Sligo konderrian daude, Drummcliff izeneko herrixka bateko eliza protestantearen ondoko hilerrian. Hilobiari begira daude hirurak:

1- Hau al da Yeatsen hilobia? Beste zerbait espero nuen…

2- Zer uste zenuen ba? Zu agurtzera jaikiko zela?

1- Oso barregarria! Ez, baina ikusgarriagoa izango zela uste nuen. Ez dauka lorerik ere!

3- Bai, harritzekoa iruditu zait hori. Heriotzak denok berdintzen omen gaitu…

1- Bueno, baina lorerik ez izan arren, ingurukoak baino zainduagoa ikusten da, berriagoa eta material ezberdinarekin egina.

2- Hori bai, baina gris samarra, aukeran. Zaila da honekin turistak erakartzea…

1- Hemen gaude ba gu…

2- Bai, baina zu egoskortu zarelako, Yeatsen poema zalea zarela eta…Baina bestelako turistei informazio guneetan aipatzen badiete, eta sarean argazkia ikusten badute, ez dira  hona etorriko. Beste zerbait beharko da jende gehiago erakartzeko, morbo handiagoa saldu!

1- Zer nahi duzu, parke tematikoa egitea?

2- Ez da ideia txarra! Bisitariz eta lorez beteko litzateke hau, seguru!

1- Loreena oraintxe bertan konponduko dut. Inguruan egongo dira!

2- Ez duzu ba lapurtzerik pentsatuko?

1- Ez da lapurreta izango, herritarrek egindako ekarpena baizik, kulturari hainbeste eman dion poetari.

2- Aizu, Interneten begira ari naizela artikulu hau topatu dut, eta hemen lurperatuta dauden hezurrak ez direla bereak dio! Iruzurra, gainera!

1- Esperientzia hau zapuztu didazu behintzat! Goazen autora!

3- Onena izango da, bai. Goazen!

Hirurak autora abiatu dira, bat muturtuta eta besteak pozik. Eta gu ere furgonetara abiatu gara, hiru lagunen eszena ikusi ondoren.  Sligo herrira bidean bizitakoari bueltaka aritu naiz Irlandako paisaiei begira: hil eta gero, zer axola ote dion hilobian loreak izateak edo bisitariak inguratzeak; joaten diren turistetatik zenbatek irakurri ote duten bere poemaren bat; bere izana ez ote den egokien bere lanaren bidez transmititzen eta horretan jarri beharko litzatekeela indarra…

Jarraitu irakurtzen

Saretutako hitzak

Argazkia: La Salle ikastetxea

Euskarazko liburuekin kalera atera ginen joan den igandean Beasainen. Herriko hainbat txokotan, zutik zein eserita, liburua irakurtzen aritu ziren bertako haur eta helduak. Beasaingo Ezkiaga auzoan genuen abiapuntua eta, bertan apur bat irakurri eta abestu ondoren, liburuak eskuetan genituela, kalejiran abiatu ginen Beasaingo Ezkiaga auzotik Dolarea parkera, trikitilari eta txistulariek lagunduta. ibilbidean aurrera egin ahala, gero eta irakurle gehiago batu ziren eta koadrila ederra elkartu ginen amaieran.

Argazkia: La Salle ikastetxea

Jarraitu irakurtzen

Koadernoa zuri

Hika antzerki taldearen Koadernoa zuri antzezlana hainbat emanaldi egiten ari da Euskal Herrian eta laster obraren sortzaileetako bat den Arantxa Iturbek izen bereko liburua aurkeztuko du. Antzezlaneko istorioan, alaba zaharrenak idatziko du koaderno zurian, urtetan barruan gordetakoak ateratzeko asmoz. Obraren zuzendari eta sortzaile den Agurtzane Intxaurragak adierazi duen bezala, <<zuri, amari, protagonistetako batek idazten dion koadernoa daukagu, eta, bestetik, urtetan zuri egon den koaderno bat da, esan ezin izan diren hitzez betetzeko prest. Ikusleei koaderno zuri bat eskaini eta hura betetzeko gonbita egin diegu. Denok daukagu barruan bizi izan dugun zerbait, gurekin daramaguna, hitzen bidez adierazteko gai izan ez garena>>.

Hain zuzen ere, horixe da jende askori ezinegona sortzen diona: koaderno edo orri zuria. Zenbat ikasle geratu ote dira orriaren edo ordenagailuaren aurrean izoztuta? Zenbat ikasle, idazle, sortzaile, maitale, lagun…? Azken finean, beldurtuta, trabatuta, barruko pentsamendu edo emozio uholdea hitzez hitz nola askatu asmatu ezinda.

Duela gutxi entzun nion Tom Ford diseinatzaile, zuzendari eta gidoigileari, idazten hasteko zer kontatua izan behar dela. Zer kontatua dugunean ere, komeria ugari izaten dira sarritan, edukiaz gain forma erabakitzea izaten baita zailtasunik handienetakoa, hau da, adierazi nahi duguna nola helarazi.

Eta lehen baldintza ere betetzen ez bada? Idazteko gogoa izan dezakegu baina gairik ez izan buruan, istorioa edo mamia falta. Alferrikako lana dela irudituko zaio askori zer esan nahi duzun jakin gabe lumari heltzea, baina Picassok inspirazioak lanean harrapatzea espero izaten omen zuen.

Beraz, zer egin daiteke idazteko gogoa izan baina zertaz aritu ez dakigunean? Idazle Eskolan jaso nuen galdera honen erantzuna, bertan ikasi bainuen heldulekuak edozein tokitan topa daitezkeela: kaleko objektuetan, irudietan, argazkietan, kantu batean, hitzetan, espazio batean…Zentzumenak irekitzea da kontua, eta barruak “klik” egiten dizunean, idazten hasteko garaia iritsi dela esan nahi du. Izan ere, guztia gure barruan eta kanpoan dago aldi berean, eta biek bat egiten dutenean, halako garra sortzen da, zerbaiten abiapuntua dela adierazten dizuna. Ez dago bide guztia hasieratik amaierara ezagutu beharrik, nahikoa da hari-muturra izatea eta hari tira egitea. Berak eramango zaitu joan behar duzun tokira, eta iristen zarenean, emaitza dena delarik ere, beti izango duzu bidean aurkitutakoak sortutako zirrara.